Er zijn drie soorten slaapzaalgebruikers. De eerste heeft totaal schijt aan slapende mensen, komt later binnen, rommelt grondig in zijn rugzak omdat hij als enige zijn slaapritueel niet heeft voorbereid, en als je pech hebt doet hij ook nog even het licht aan.
De tweede soort komt het meest voor. Dat is iemand die wel zijn spullen al heeft klaarliggen om naar de badkamer te gaan, enigszins lawaai maakt, het voorzichtig probeert te doen, maar weet dat het nou eenmaal niet helemaal geluidloos kan.
En dan de derde. Die het vervelend vindt dat hij alleen al door zijn bestaan anderen tot last is. Die alles tot in de puntjes heeft voorbereid. Elke handeling wordt van tevoren inschat en vertraagd uitgevoerd zodat het geruisloos kan. Hij is geoefend. En is waarschijnlijk degene die de camino het hardste nodig heeft.

De route liep helemaal over onverharde paden, dicht langs de kust. Over kliffen, door velden, langs koeien en stieren, diepe afgronden en zicht op de Picos die steeds dichterbij kwamen. Als je dit eenmaal meemaakt wil je niets anders meer.
Op een gegeven moment kwamen we bij een inham, zee diep onder ons, waarover een natuurlijke brug van rotsen liep. Geen goed idee om te vallen. De Noor van het wc-papier zag ons van verre, rende terug, gooide zijn rugzak neer en gebaarde dat we om konden lopen, maar dat we ook de rotsen konden nemen. We namen de rotsen. Hij klauterde ons als een berggeit tegemoet, en bood zijn hulp aan. Ik gokte dat hij rond de 70 was. Hij wilde mijn stokken wel nemen, of mijn rugzak, of allebei. Ik wilde hem niet voor het hoofd stoten. Als hij met mijn rugzak de diepte in stortte zou ik verloren zijn, al was mijn Ipad veilig bij P. Ik gunde hem mijn stokken.
De rotsen staken scherp uit, inderdaad handig om je handen vrij te hebben. Halverwege wilde hij wel even een foto van ons maken en stak zijn hand al uit naar mijn telefoon. Ik aarzelde, maar wederom, hij deed zo zijn best en als hij mijn bankpassen, rijbewijs en ov-kaart zou verliezen dan moest het maar zo zijn.
Hij maakte twee foto’s. Op de ene stond P, op de andere stond ik met ogen dicht. Verticaal gefotografeerd, nauwelijks iets van het gevaar te zien.
We haalden allemaal de overkant, bankpassen incluis.
Ik bedankte hem hartelijk. Hij vond het allemaal heel normaal, dit was de camino, en weg was hij, galopperend naar zijn partner en de onder hun hoede genomen pelgrima.
Op een gegeven moment kwamen we bij een gat in de rotsen waar mensen zich omheen hadden gedrapeerd. De een in yogahouding, de ander liggend op het gras, sommigen starend in een toekomst die zich zojuist had geopenbaard.
We streken neer. En luisterden. We hoorden de golven heen en weer gaan, ze sloegen nergens op kapot, maar namen de tijd om rustig elk moment te nemen zoals het kwam. In... en weer uit... De aarde haalde adem. Een overdonderende ademteug in, een alles kwijtscheldende ademteug uit.
Betoverend.

We liepen dapper door in de regen. Regenjas aan en uit, aan en uit, en weer aan. Tussendoor was het te warm om die aan te houden. We lunchten bij personeel dat vond dat we heel erg stoorden tijdens hun werkzaamheden, maar kregen toch een boterham. Onderweg gaven Noren ons nog wat tips over wc-papier: ALTIJD in je zak hebben, je-weet-maar-nooit! Wij glimlachten om zoveel beginnerstips, en knikten instemmend.
Aan het einde van de dag liepen we de laatste berg op, een mooi pad met links en rechts afgrond en zagen onze blauwe Albergue al vanuit de verte. Dit was Colombres. Onze hotelkamer zat aan de herberg vast. Balkonnetjes met schommelstoelen, we zagen ons daar al zitten in de avondzon.
Het leven is mooi, maar zo mooi nou ook weer niet. Tenminste, niet vandaag. We mochten al blij zijn met de kamer, waren we ook, we douchten, stopten onze kleren in de wasmachine en liepen door het dorp. Daar was niets voor 20.30 open, een supermarktdiner op onze kamer was ook goed. Onze kleding was intussen klaar, alleen de droger bezet. En die bleef bezet. De stapel kleding die P erin had gestopt zou moeten drogen voor 07.00 uur de volgende ochtend. De stemming zwakte wat af. Toen probeerden we weer een onderkomen voor de dag erna te boeken en dat was weer eindeloos gedoe. Uiteindelijk ging ik troostdouchen. Deze keer werd het water niet warm, dus begon ik met draaien. Slecht idee. Het water spoot koud in mijn gezicht, dus links was blijkbaar de keuzestand stort of hand. Uit rechts was geen warm water te krijgen. Blijkbaar vloekte ik zo hard van al dat koude water dat P - na me de tijd te hebben gegeven het allemaal zelf op te lossen, hij weet dat een vrouw zelfstandig wil functioneren, maar hij weet ook heel goed dat dat niet te lang moet duren - me kwam helpen. Maar ik had de strijd inmiddels opgegeven. Kuthotel. Kutprijs. Kutdouche. P, die een beter humeur had dan ik, kreeg er warm water uit. ‘Gewoon eventjes wachten, het duurt even.’ Ik kreeg nog net een bedankje uit mijn bevroren lippen en nam alle tijd om al het beschikbare warme water nu dan wel op te maken.

We zitten te lunchen en na een rondje fris twijfelen we over wel of geen wijn. We moeten nog een uur lopen. Van P mag ik t zeggen. Ik zeg Spa en terwijl hij naar de bar loopt denk ik, ik had gewoon allebei moeten zeggen.
Komt hij terug met allebei.

P zoekt op hoe t met zijn rugzak zit. Het kon namelijk ook best zijn dat zijn schoenen waterdicht waren in plaats van de rugzak. Dat die vanmorgen ook nog kleddernat waren telt blijkbaar even niet ‘Hydro shield,’ zegt hij, ‘wat denk je dan? Toch niet dat t zo lek is als een mandje?’

Er zijn ook dagen dat de route geen romantische beschrijving oplevert. Langs de grote weg, met zoveel lawaai dat als je er weer verder vandaan bent gelopen, het nog eindeloos nagalmt tussen de heuvels. Eindeloze stukken over asfalt, langs een vuilstort en zeker als je aankomt in de wat grotere plaatsen is de route verre van perfect. Over die dagen houd je je mond. Als je de hele 850 km loopt is het niet heel erg. En als je er 320 loopt eigenlijk ook niet. We zijn bijna verlicht.

P beweert dat ik net een klein meisje ben dat als haar gevraagd wordt hoeveel pannenkoeken ze wil ze: ‘6!’ antwoordt. Ik begin namelijk elke ochtend, na zo’n half uurtje lopen en bij het zien van een km-bord te beweren dat ik best 30km kan lopen. Die bewering zakt gedurende de dag af naar zo’n 20km en dan moet ik er nog minimaal 5.

Het is nog steeds belachelijk druk. Niet met pelgrims, als we op de route 10 mensen tegenkomen is het veel. En dat gebeurt dan altijd als we stoppen om wat te drinken. De plekken om te slapen zijn problematisch. Maar voor vannacht zaten we goed. Ik had een hotel weten te bemachtigen.
Aan het einde van de dag liepen we weer langs zee, ik had al een mogelijkheid voorbij laten gaan en nu wilde ik heel graag zwemmen, de zee zag er zo aanlokkelijk uit, hoge golven. Maar we besloten eerst onze spullen in het hotel neer te zetten. Daarmee wist ik eigenlijk al dat dat hele zwemmen van mij niet door zou gaan, toch deed ik tegenover mezelf alsof ik er geloof in had.
Het hotel had een oude krakende trap. Op de tweede verdieping was onze kleine kamer met balken die schuin liepen, hier en daar stootte je je hoofd, maar het had een mooie romantiek. We gooiden onze spullen op het bed, deden de ramen open en keken uit over de daken. P ging douchen, ik hield mijn wandelkleding aan, want wist dat als ik eenmaal had gedoucht ik never nooit die zee in zou gaan.
Toen barstte de regen los. Ik gaf me over.
We keken uit over de daken van Comillas, ook weer zo’n mooi oud stadje, liepen later wat rond, dronken en aten wat, en nestelden ons toen voor de Ipad om Zomergasten te bekijken terwijl de regen van de daken droop.

Santillana is een mega-touristisch stadje, maar als je binnenloopt begrijp je meteen waarom. We liepen dwars door alle toeristen, gewoon omdat pelgrims de kortste weg naar god moeten nemen.
Bij de kloostermuur begon ons hart al te kloppen en het mijne sloeg ook een paar keer over. Ik had zoveel mensen aan de telefoon gehad, en dan de dagen en data in het Spaans, en twee dagen vooruit, het zou toch niet dat ik van alles door elkaar had gehaald...?
Het meisje dat ingewerkt werd zocht lang. Maar mijn naam stond op de lijst. Het allermooiste was dat we ook nog een kamertje voor ons alleen hadden. Stapelbed.
Het klooster was een droom. Gigantische tuin met lavendel, groenten, overal lange tafels onder vijgenbomen of dichter bij het huis.
Gita vertelde over het grote bord op haar kamer waarop stond dat je bij een ontmoeting een ander blijer/rijker moest achterlaten dan je hem gevonden had. Zo passend voor haar, ze was er blij mee, een schoolvoorbeeld van synchroniciteit. Bij een ander hing de tekst: To love is to find your happinez in the happinez of others. Ook voor hem veelbetekenend.
Ik zei dat bij ons niets hing. Volgens de pelgrim kon dat niet, elke kamer had zo’n bord en je kon het ook niet over het hoofd zien. Maar dat had ik volgens hem blijkbaar gedaan. Ik weet dat mijn opmerkingsvermogen groot is, maar begon toch te twijfelen. Ik was zo moe geweest bij binnenkomst.
‘s avonds op de kamer bleek er wel een white board te hangen: maagdelijk wit. Ik ben er bijna. Ik mag er zelf een achterlaten.
Don’t quit before the miracle.

P loopt altijd harder dan ik, dus ik krijg genoeg tijd om zijn outfit te bestuderen. Die bestaat uit een zonnehoed die zich gedraagt als een cowboy-, een overhemd met lange mouwen en een lange broek. Het overhemd is een interessante. Volgens P is het een richtinggevende. Hij heeft hem te klein gekocht.
En inderdaad, hoe verder we vorderen hoe meer ruimte het lijf krijgt.

Op de een of andere manier moet je op de Camino klaar zijn om dingen handiger, efficiënter, beter aan te pakken. Ik herinner me mijn eerste Camino met een geleende rugzak. Ik geloof dat ik pas na een week ontdekte dat die gespen had waarmee ik de hele boel losser kon doen. Ik zal nu niet over de boodschap hebben die je daaruit kan halen, maar het geeft toch te denken.
Deze reis was het mijn telefoon die blijkbaar een boodschap had. De eerste dagen hing die in een apart tasje aan mijn rugzak tegen mijn been te slingeren. Niet prettig. De volgende fase was dat het strakker hing. Maar nog niet handig, want veel te veel gedoe om hem eruit te halen en een foto te nemen. Toen liet ik het tasje weg en propte het tussen mijn heupriem en mijn buik. Zweterig en veel te veel risico om te verliezen, en dan heb ik het nog niet eens over hoe ik eruit zag, maar ik liep toch nog twee dagen zo rond. Intussen hadden P en ik hele gesprekken over hoeveel handiger de zakken en mogelijkheden van een rugzak zouden kunnen, al had hij wel een opbergmogelijkheid in zijn heupriem. Ik vond die van mij verre van praktisch, hetzelfde gold voor de rok die ik aanhad (het is een broek, alleen door een extra lapje stof aan de voorkant lijkt het een rokje, heb ik al 5. jaar). Waarom die geen zak had?! Het was toch een wandelbroek?
Vanmorgen ontdekte ik de achterzak.

De herberg in Boo had goede recensies, maar zo goed was het allemaal niet. Twee wc’s voor 20 mensen en 1 douche. We kregen wel een handdoek en ontbijt. Al was de handdoek dezelfde middag alweer van onze bedden gepakt, we mochten blijkbaar niet de volgende ochtend douchen of iets anders met water doen. De wc’s hadden geen wc-borstel, dus het was een wonder dat ze zo schoon waren. We sliepen in het bijgebouw. Was alleen pech als je in de nacht naar de wc moest. Dan moest je naar het huis, de sleutel pakken die boven de voordeur hing en dan daar naar binnen, waar je je dood schrok van het licht dat automatisch aanging
Wc-papier hielden ze ook maar voor de zekerheid karig, gelukkig zag ik net op tijd dat er nog maar een velletje hing. Maar als pelgrim mag je niet zeuren, dus dit heb ik allemaal niet geschreven. En ik word vast een beter mens.
Om 06.45 stonden we op en liepen naar de trein omdat het eerste stuk blijkbaar niet echt de moeite waard was. Op het perron ontmoetten we John, een Australische Amerikaan die regelmatig in Hilversum was voor zijn werk en in het hotel tegenover mijn woonboot verbleef. We liepen samen op en stopten op een gegeven moment voor koffie. Hij ging bestellen. Ik wilde aqua con gaz en koffie. Hij kwam terug met een leeg glas. Het meisje had waarschijnlijk con glass verstaan.
Hij liep weer naar binnen, met het lege glas en de juiste woorden in zijn hoofd. Maar blijkbaar was dit een ingewikkelde dag voor hem. Of wij jus d’orange in onze koffie wilden? Dat was hier gebruikelijk. Ik dacht eerst van wel, altijd leuk om nieuwe dingen te proberen, en van de Wizard leerde ik ooit koffie met baileys drinken in de ochtend. Maar toen ik me even voortelde hoe koffie met jus zou smaken, zag ik er toch vanaf. P dacht daar hetzelfde over. Het meisje kwam met het blad met onze koffie. Ernaast stonden kleine glaasjes jus. Ik vroeg voor de zekerheid of het niet het gebruik was om die erin te gooien. Ze schudde haar hoofd om zoveel gekkigheid.

Het is gebruikelijk om pelgrims ‘Buen Camino’ te wensen. Hier op de Norte minder frequent dan op de Frances, maar toch. Ik wachtte twee dagen, toen liepen we langs een oude vrouw die in een garage stond en ons een buen camino wenste. Het was de eerste en ze zei het zo ongelofelijk lief. Het is alsof iemand je een mooi leven wenst, met alles erop en eraan. Een behouden vaart.
Later op de route gebeurde het vaker. Het mooiste nog waren de jonge meisjes op het strand die naar ons toe kwamen rennen. De oudste (ca. 10) stopte zo’n tien meter voor ons, ‘Buen camino!’ schreeuwde ze. Wij riepen ‘Gracias!’ Meteen erachteraan kwam het tweede meisje (ca. 8), ‘Buen camino!’ Wij schreeuwden ‘Gracias!’ En niet minder enthousiast hetzelfde toen het laatste meisje (ca 6) ons bijna had bereikt en ons hetzelfde wenste.

We dachten om we doen rustig aan morgenochtend, lekker douchen, ontbijten, boot naar Santander. We hoefden maar 17 km. We liepen een half uur naar de boot, wachtten een half uur, zaten twintig minuten op het water, dronken koffie aan de overkant (Santander) en begonnen aan een saai traject langs de weg. Dat werd er niet beter op. Maar het was oke, want dit was onze rustdag.
Tijdens lunchtijd kreeg ik contact met W die wilde weten waar we liepen. De locatie die ik stuurde was goed nieuws, want er was een heerlijk restaurant binnen handbereik waar hij in 2018 lunchte. Het bleek tijdelijk gesloten.
Ik wachtte rustig af. Toen W en ik het begin van de Camino del Norte (2018, hij liep door) deden, zocht hij tegen lunchtijd de beste plek uit om te eten, wat altijd meer dan geweldig was. Ik vermoedde dat hij nu even grondig research deed, en ja hoor, binnen no time had ik een adres in mijn telefoon waar we heen konden gaan. Omdat het leven te kort is voor kebab.
Het restaurant zag er niet uit, aan een winkelcentrum geplakt, kunstgras op het terras, maar een rij mensen voor de deur. Een goed teken. Het bleek vol, maar we mochten wel op het terras. De keuze bleek weer superb, laat dit aan W over. Eigenlijk is hij mijn persoonlijke trip-advisor.